Józef Skrabski

Paolo Fontana. Nadworny architekt Sanguszków

wydanie: I
rok wydania: 2007
wydawca: S-CAN Wydawnictwo s.c.
Muzeum Okręgowe w Tarnowie
ISBN: 978-83-85988-77-9
objętość: 432 str.
format: 190 x 230mm

opis:
PAOLO FONTANA
NADWORNY ARCHITEKT SANGUSZKÓW
to monografia wybitnego architekta włoskiego czynnego na dworze marszałka nadwornego litewskiego Pawła Karola Sanguszki i jego energicznej żony Barbary z Duninów. Zatrudniony był w ich rezydencjach w Lubartowie i Zasławiu na Wołyniu. Autor odtworzenie curriculum vitae oparł na wnikliwych badaniach archiwalnych, głównie w bogatym archiwum Sanguszków na Wawelu. Udał się także do rodzinnej miejscowości Fontany – Castello w Valsoldzie na pograniczu Włoch i Szwajcarii, gdzie w archiwum parafialnym ustalił powiązania rodzinne z innymi rodzinami architektów, pracujących także w Polsce. Dotarł do licznych listów Fontany pisanych z Polski do rodziny, które pozwoliły mu na wniknięcie w warunki życia i pracy na obczyźnie. Żaden inny architekt włoski, działający w okresie staropolskim, nie doczekał się tak wnikliwego studium socjologicznego. Ciekawe są relacje o wpisaniu się włoskiego architekta w elitę magnackiego dworu. Świetnie zostały scharakteryzowane postacie zleceniodawców i chlebodawców Fontany – Pawła Karola i Barbary Sanguszków. Analiza licznych dzieł architektury sakralnej została przeprowadzona w układzie typologicznym. Przeważały układy centralno-podłużne, wśród których wyróżnia się grupa świątyń na Lubelszczyźnie (Lubartów, Chełm, Włodawa). Autor podkreślił integralny charakter dzieł dzięki projektowaniu architektury świątyni łącznie z wystrojem wnętrza i otoczeniem. Określony został zakres prac Fontany przy wielkich rezydencjach Sanguszków w Lubartowie i Zasławiu. Badania źródłowe pozwoliły na odkrycie nieznanych faktów, uściślenie dat powstawania dzieł, ale także na opisanie przebiegu realizacji. Każdy obiekt architektoniczny został wszechstronnie zanalizowany, począwszy od stanu badań, poprzez dzieje fundacji, projektu i realizacji, oraz genezę form, analogie i naśladownictwa. To jest największa wartość naukowa monografii. Autora cechuje ostrożność w wysuwaniu nowych atrybucji dzieł. Krytycznie zakwestionował też wiele dotychczasowych atrybucji. Opracowanie wydatnie wzbogaca naszą wiedzę o architekturze nowożytnej w Polsce, rozważanej w szerokim kontekście architektury włoskiej i środkowoeuropejskiej. Jest to niewątpliwie jedna z najwybitniejszych monografii architektów działających w Polsce w okresie nowożytnym.
Prof. dr hab. Jerzy Kowalczyk
Instytut Sztuki PAN, Warszawa